پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره حجر چیست؟

پاسخ :
نام: تنها نام این سوره «حِجْر» است و از نام سرزمین قوم ثمود گرفته شده است که منطقه ای بین مدینه و شام بوده است. و درآیات 80 تا 84 این سوره مطالبی پیرامون اصحاب حجر ( قوم صالح علیه السلام قوم ثمود) بیان شده است.

شمارگان: دارای 99 آیه و 654 کلمه و 2760 حرف است.

نزول: این سوره که در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردید، پنجاه و سومین سوره ای است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمد، یعنی بعد از سوره یوسف علیه السلام و قبل از سوره انعام نازل شده است. و در چینش کنونی قرآن، پانزدهمین سوره بشمار می آید.

فضیلت: در مورد فضیلت این سوره از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله حکایت شده: «هر کس سوره حجر را تلاوت کند، به تعداد هر مهاجر و انصار، حَسَنه به او عطا خواهد شد.»(1)

تذکر: البته اینگونه ثواب ها برای کسانی است که این سوره ها را تلاوت کنند و به مضمون آن عمل نمایند. یعنی شرایط لازم را برای این ثواب ها بدست آورند.
ویژگی: طولانی ترین کلمه قرآن یعنی واژۀ «فأَسْقَیْنا کُموه» در این سوره واقع شده است.

اهداف: اهداف کلی سوره حجر را می توان اینگونه بر شمرد:
1. توجه به مبدأ آفرینش و ایمان به خدا از طریق مطالعه در اسرار آفرینش.
2. مسأله معاد و فرجام هولناکی که در انتظار کافران است.
3. عبرت آموزی از سرگذشت پیامبران و اقوام پیشین.

مطالب: مطالب و محورهای اساسی این سوره عبارتند از:

الف) عقاید:

1. عرضه بخشی از آیات و نشانه های خدا در عالم هستی. (آیات 16-27)
2. هشدار در مورد قیامت و کیفر بدکاران. (آیات 43-44)
3. بیان اهمیت و عظمت قرآن کریم و محافظت آن از تحریف. (آیات 1 و 9 و 87)
 

ب) اخلاق:

1. انذار و بشارت و اندرزهای مؤثر و تشویق های جالب. (آیات 45-49 و...)
2. دعوت به صبر و مقاومت. (آیات 97-99 و...)
 

ج) داستان ها:

1. داستان ابراهیم علیه السلام. (آیات 51-57)
2. داستان قوم لوط و سرکشی و عذاب آنها. (آیات 57-75)
3. داستان اصحاب الایکه. (آیه 78)
4. داستان اصحاب حجر یا قوم ثمود که همان قوم صالح پیامبر هستند (آیات 80-84)
5. داستان آفرینش آدم علیه السلام و سرکشی ابلیس. (آیات 26-42)
 

د) مطالب فرعی:

1. بیان تهمت هایی که به پیامبران الهی می زدند. (آیات 6-11)
2. اشاره ای علمی به لقاح ابرها و گیاهان توسط باد. (آیه 22)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان، ذیل سوره حجر.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.